ارتوکین‌تراپی یا ACS روشی بیولوژیک مبتنی بر خون خود بیمار است که با مهار مسیر التهابی IL-1 به تسکین درد و کاهش التهاب در آرتروز و برخی آرتریت‌ها کمک میکند. در این مقاله سازوکار، مراحل انجام، تفاوت با PRP، مزایا و محدودیت‌ها، و پرسش‌های متداول را می‌خوانید.
فهرست مطالب
ارتوکین‌تراپی (ACS/Orthokine) چیست؟
ارتوکین‌تراپی یک درمان بیولوژیکِ اتولوگ (بر پایه خون خودِ بیمار) است که سرمِ غنی‌شده از آنتاگونیست گیرنده اینترلوکین-۱ (IL-1Ra) و سایر مولکول‌های ضدالتهاب را به مفصل گرفتار تزریق میکنند تا التهاب کاهش یابد و علائم کم شود. در منابع علمی، به این فرآورده Autologous Conditioned Serum (ACS) هم می‌گویند. این IL-1Ra با رقابت روی گیرنده‌های IL-1، مسیر التهابی را مهار میکند. pmr.theclinics.com+1
چرا مهار IL-1 مهم است؟
IL-1 (به‌ویژه IL-1β) یکی از میانجی‌های کلیدی التهاب و تخریب غضروف در پاتوفیزیولوژی آرتروز محسوب میشود؛ هرچند شدت نقش آن بسته به مطالعه و مدل متفاوت گزارش شده است.
«ارتوکین تراپی یک روش درمانی بیولوژیک نوین است که برای کاهش التهاب و تخریب مفاصل و تسکین درد بیماران مبتلا به بیماریهای مفصلی مزمن مثل آرتروز (استئوآرتریت) و آرتریت‌های التهابی به‌کار می‌رود. این روش مبتنی بر استفاده از فاکتورهای رشد و مولکول‌های ضدالتهاب است که از خون خود بیمار استخراج و سپس به محل آسیب تزریق می‌شوند. عامل اصلی ایجاد التهاب و تخریب مفصلی و متعاقب آن درد و محدودیت حرکتی مفاصل در آرتروز و آرتریت التهابی یک فاکتور التهابی به نام اینترلوکین-۱ (IL-1) است… ارتوکین تراپی مبتنی بر استفاده از فاکتورهای رشد و مولکول‌های ضدالتهاب به‌خصوص آنتاگونیست (غیرفعال‌کننده) اینترلوکین-۱ است که از خون خود بیمار استخراج و سپس به محل آسیب تزریق میشود.»
توضیح علمی همسو: ACS با غنی‌سازی IL-1Ra (رقیب گیرنده IL-1) تلاش میکند چرخهٔ التهابیِ IL-1 را مهار کند تا درد و سوزش مفصل فروکش کند.
مراحل انجام ارتوکین‌تراپی (با حفظ ساختار متن شما + نکتهٔ علمی)
- دریافت خون از بیمار
- فرآوری خون: خون در ظروف حاوی دانه‌های شیشه‌ای پزشکی تحت شرایط کنترل‌شده انکوبه و سپس سانتریفیوژ میشود تا سرمی غنی از IL-1Ra و مولکول‌های ضدالتهاب به‌دست آید. در برخی پروتکل‌ها زمان انکوباسیون حدود ۶ تا ۸ ساعت است؛ در مطالعات و کیت‌های دیگر ۶ تا ۲۴ ساعت گزارش شده است.
- تزریق سرمِ غنی‌شده به مفصل گرفتار (مثلاً زانو مبتلا به آرتروز)
- اثر ضدالتهابی/تسکینی: مهار مسیر IL-1 باعث کاهش التهاب، کاهش درد و بهبود عملکرد میشود.
تفاوت ارتوکین‌تراپی با PRP چیست؟
- PRP عمدتاً غنی از پلاکت و فاکتورهای رشد است و فرآوری‌اش کوتاهتر (معمولاً ≈۳۰ دقیقه) انجام میشود.
- ACS/Orthokine با انکوباسیون خون کنار سطوح خاص (مثل دانه‌های شیشه‌ای) میزان IL-1Ra و برخی سیتوکاین‌های ضدالتهاب را بالا می‌برد؛ به‌همین دلیل زمان آماده‌سازی طولانی‌تر دارد (در پروتکل‌ها ۶–۲۴ ساعت گزارش شده).
شواهد اثربخشی (به‌اختصار)
مطالعات بالینی و برخی کارآزمایی‌های کنترل‌شده نشان داده‌اند که تزریق ACS می‌تواند در بخشی از بیماران مبتلا به آرتروز زانو موجب کاهش درد و بهبود عملکرد شود؛ با این حال کیفیت شواهد متغیر است و همهٔ راهنماهای معتبر هنوز توصیهٔ «روتین» نداده‌اند.
موارد کاربرد، احتیاط‌ها و محدودیت‌ها
- کاربردهای رایج: آرتروز زانو (خفیف تا متوسط) و برخی دردهای مفصلی انتخاب‌شده—طبق نظر پزشک.
- مزایا: استفاده از خون خود بیمار (ریسک واکنش ایمنی کمتر)، هدف‌گیری مسیر
- محدودیت‌ها: هزینه/دسترسی، نیاز احتمالی به چند جلسه، ناهمگونی پروتکل‌ها و شواهد، عدم جایگزینی درمان‌های پایه (کاهش وزن، فیزیوتراپی، اصلاح سبک‌زندگی). راهنماهای AAOS/OARSI استفادهٔ روتین از بسیاری از بیولوژیک‌ها را با احتیاط می‌بینند.
- منع مصرف/احتیاط نسبی (کلی): عفونت فعال موضعی/سیستمی، اختلالات انعقادی کنترلنشده، بدخیمی فعال ناحیهٔ تزریق، بارداری/شیردهی (طبق تشخیص پزشک).
روش ارتوکین تراپی در مقایسه با روش هایی مثل پی ارپی (PRP)دارای فاکتور های ضد التهابی بسیار بیشتری می‌باشد ونسبت به سایر روش های درمانی باعث کاهش درد و تسکین درد بیشتری می شود به همین دلیل ارتوکین تراپی بهترین روش درمانی برای کاهش درد ناشی از آرتروز والتهاب مفاصل در بیمارانی می باشد که به هر دلیلی قادر به جراحی نمی باشند .
محدودیت های انجام ارتوکین تراپی:
۱- بیمارانی که دارای آرتروز بسیار پیشرفته همراه با انحراف شدید زانو هستند بهتر است تحت جراحی قرار بگیرند
۲- در افراد دیابتی بهتر است قند معدل سه ماهه بیمار(HbA1c)کمتر از ۸ باشد .
۳- در بیمارانی که داروهای ضد انعقاد خون مثل وارفارین ، آسپرین، پلاویکس و… مصرف میکنند روش ارتوکین تراپی قابل انجام نمی باشد
۴- بیماران کاندید ارتوکین تراپی از ۳روز قبل ازانجام ارتوکین تراپی باید مصرف قرص کلسیم را قطع کنند.
جمع‌بندی
ارتوکین‌تراپی (ACS/Orthokine) با افزایش IL-1Ra در سرمِ خودِ بیمار، مسیر IL-1 را هدف می‌گیرد و می‌تواند در برخی مبتلایان به آرتروز زانو به کاهش التهاب و درد کمک کند. تفاوت اصلی آن با PRP، مکانیسم ضدالتهابیِ مبتنی بر IL-1Ra و زمان فرآوری طولانی‌تر است. با وجود نتایج امیدوارکننده در مطالعات، شواهد ناهمگون است و هنوز در راهنماهای بزرگ جایگاه «روتین» ندارد؛ بنابراین تصمیم نهایی باید فردمحور و با نظر متخصص ارتوپدی/روماتولوژی انجام شود.
هشدار مهم: این مطلب آموزشی است و جایگزین توصیهٔ مستقیم پزشک شما نیست.
سوالات متداول ارتوکین‌تراپی
چند جلسه لازم است و اثرش چقدر میماند؟
بسته به پروتکل مرکز و شرایط بیمار، از یک تا چند تزریق انجام میشود. ماندگاری اثر متغیر است و باید طبق پاسخ بالینیِ فردی ارزیابی شود (راهکار استانداردِ یکسان وجود ندارد).
این روش غضروف را بازسازی میکند؟
هدف اصلی کاهش التهاب و درد است؛ بازسازی ساختاری غضروف با این روش اثباتشده و روتین محسوب نمیشود.
تفاوت ACS و PRP چیست؟
ACS سرمِ «شرطیشده» با IL-1Ra بالاتر است و انکوباسیون طولانیتری دارد؛ PRP غنی از پلاکت/فاکتورهای رشد با فرآوری کوتاهتر است.
آیا عوارضی دارد؟
مثل هر تزریق داخلمفصلی: درد گذرا، تورم، کبودی، عفونت (نادر). ارزیابی پزشک و رعایت آسپسی ضروری است. (منابع راهنماهای درمانی)
این روش برای همه مناسب است؟
خیر. انتخاب بیمار مهم است—مرحلهٔ آرتروز، بیماریهای زمینهای (مثل دیابت کنترلنشده)، داروهای مصرفی و اهداف درمانی باید بررسی شود.
بدون نظر