آرتروز فرایندی مکانیکی–زیستی است: با استفاده مداوم از مفصل و گذر زمان، غضروف که مانند بالشتک بین استخوان‌هاست، نازک و فرسوده میشود؛ سطح مفصل تغییر میکند و در نهایت درد، خشکی و محدودیت حرکت رخ می‌دهد.
فهرست مطالب
آرتروز زانو کجای مفصل را درگیر میکند؟
- قسمت داخلی زانو (مدیال)
- قسمت خارجی زانو (لترال)
- کشککی–رانی (پاتلوفمورال)
ممکن است یک یا چند بخش هم‌زمان درگیر شوند و شدت در هر بیمار متفاوت است.
علائم شایع
- درد عمقی زانو که با فعالیت بدتر و با استراحت بهتر میشود
- خشکی صبحگاهی کوتاه‌مدت، صدای تق‌تق (کریپتاسیون)
- کاهش دامنه حرکتی، ضعف عضلات اطراف زانو
- تغییر راستای اندام (پرانتزی/ضربدری) در مراحل پیشرفته
آرتروز با «مثال لولا»: ۶ عامل مهم
برای درک ساده‌تر، زانو را مثل لولای یک در تصور کنید.
- جنس لولا = کیفیت بافت/تغذیه
هرچه کیفیت بافت بهتر باشد (تأمین ویتامین D، کلسیم، پروتئین کافی)، روند فرسایش کندتر است. - وزن در = وزن بدن
هرقدر وزن بیشتر، فشار وارده به زانو (مفصل تحمل‌کننده وزن) بیشتر و آرتروز سریع‌تر پیش می‌رود. کاهش وزن حتی چند کیلویی، بار مفصل را محسوس کم میکند. - رطوبت/زنگ‌زدگی = بیماری‌های التهابی
بیماری‌هایی مثل آرتریت روماتوئید کیفیت سطح مفصل را تخریب می‌کنند و آرتروز را جلو می‌اندازند. - کجی نصب لولا = بدراستایی اندام (واروس/والگوس)
زانوی پرانتزی بار را به سمت داخل و زانوی ضربدری بار را به سمت خارج می‌برد؛ پس یک کمپارتمنت زودتر فرسوده میشود. - روغن‌کاری و نگهداری = آب‌رسانی/مداخلات محافظه‌کارانه
نوشیدن آب کافی، اصلاح عادات حرکتی، فیزیوتراپی و در موارد انتخاب‌شده تزریقات داخل مفصلی (طبق نظر پزشک) کمک می‌کنند حرکت روان‌تر و درد کمتر شود. - جک در/آرامبند = عضلات قوی و کنترل‌شده
عضلات چهارسر، همسترینگ و سرینی مثل آرامبند، ضربه‌ها و حرکات اضافه را می‌گیرند و فشار را از روی مفصل کم می‌کنند.
انواع آرتروز زانو (به‌اختصار)
- اولیه: بدون علت مشخص، بیشتر مرتبط با سن، ژنتیک و سبکزندگی.
- ثانویه: پس از آسیب رباط/مینیسک، شکستگی داخل مفصل، بیماری‌های التهابی، عفونت یا بدراستایی پایدار.
تشخیص به چه چیزهایی تکیه دارد؟
- شرح‌حال و معاینه (محل درد، دامنه حرکت، راستای اندام)
- رادیوگرافی ایستاده (Weight-Bearing) برای ارزیابی فاصله مفصلی و راستا
- در صورت لزوم: MRI (مینیسک/غضروف)، آزمایش‌ها برای排 علل التهابی
چطور روند آرتروز را کند کنیم؟
- وزن سالم و تغذیه کافی (پروتئین، کلسیم، ویتامین D)
- تقویت عضلات و فیزیوتراپی (به‌ویژه چهارسر و سرینی)
- بهینه‌سازی راستا: کفی/بریس در موارد انتخاب‌شده، آموزش الگوی صحیح راه‌رفتن/نشستن
- مدیریت فعالیت: پرهیز از حرکات جهشی/چرخشی ناگهانی، راه‌رفتن برنامه‌دار
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای (دیابت، روماتولوژیک)
- درمان‌های دارویی/تزریقی طبق نظر پزشک در صورت نیاز
و کلام آخر…
آرتروز زانو فرایند فرسایشیِ قابل مدیریت است. با فهمیدن نقش وزن، راستای اندام، عضلات، تغذیه و بیماری‌های همراه، می‌توان سرعت پیشرفت را کم کرد و کیفیت زندگی را بالا برد. تصویربرداری ایستاده، ارزیابی دقیق و یک برنامه درمانی مرحله‌به‌مرحله، مسیر تصمیم‌گیری را شفاف میکند.
این مطلب آموزشی است و جایگزین توصیهٔ مستقیم پزشک شما نیست. تصمیم‌گیری نهایی را با جراح/متخصص انجام دهید.
سوالات متداول (FAQ)
آرتروز با “سایش عادی” مفصل یکی است؟
بله؛ آرتروز همان فرسایش تدریجی غضروف و تغییرات استخوانی است که با درد و خشکی نمود پیدا میکند.
آیا آرتروز زانو درمان قطعی دارد؟
هدف درمانها کاهش درد و بهبود عملکرد است. از اصلاح سبکزندگی تا فیزیوتراپی، دارو/تزریق، و در مراحل پیشرفته جراحی تعویض مفصل مطرح میشود.
اضافهوزن چقدر اثر دارد؟
بسیار زیاد؛ هر کیلو وزن اضافی میتواند چند برابر بر نیروهای وارده به زانو بیفزاید. کاهش وزن یکی از مؤثرترین مداخلات غیرجراحی است.
بدراستایی (پرانتزی/ضربدری) چه میکند؟
بار را روی یک بخش مفصل متمرکز میکند و باعث پیشرفت نامتقارن آرتروز میشود.
آیا تزریق داخل مفصل برای همه مناسب است؟
خیر. انتخاب نوع و زمان تزریق باید توسط پزشک و بر اساس مرحله آرتروز، علائم و وضعیت عمومی انجام شود.
از چه سنی آرتروز شروع میشود؟
فرایند فرسایش از دهههای اولیه زندگی آغاز میشود، ولی زمان بروز علائم به عوامل ذکرشده (وزن، راستا، عضلات، ژنتیک و… ) وابسته است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
وقتی درد مداوم، تورم تکرارشونده، ناپایداری، محدودیت فعالیت روزانه یا تغییر محسوس در راستای زانو دارید.
بدون نظر